Znane są takie drzewa, których obserwacja to sama przyjemność. Piękne kwiaty, soczyste owoce a przebarwianie się liści na jesień to jak obraz malowany na żywo. Bez wątpienia takim drzewem jest jarząb pospolity, znany i lubiany od lat, potocznie nazywany jarzębiną. Jak go uprawiać i dlaczego warto go posiadać u siebie w otoczeniu o tym poniżej.

Pochodzenie i wygląd zewnętrzny

Jarząb pospolity to gatunek należący do rodziny różowatych. Można znaleźć go w całej Europie, Azji oraz Ameryce Północnej. Drzewo jest smukłe o prostej koronie, średnio dorasta do 15 m wysokości. Pień w kolorze szarym. Liście są umieszczone na pędach skrętolegle, nieparzysto-pierzaste, składają się z 5-7 par listków i dorastają nawet do 30 cm długości. Same pojedyncze listki przeważnie mają 2-9 cm są ciemnozielone, podługowate, zaostrzone na wierzchołku, niektóre mogą być piłkowane. Listek szczytowy jest największy. Liście pięknie wybarwiają się na jesień w kolorze żółtozłotym i żółtoczerwonym. Gdy rozetrzemy liść w palcu wydziela on przyjemny orzechowo-migdałowy zapach. Od maja do czerwca na roślinie pojawiają się gęste wielokwiatowe kwiatostany. Pojedynczy kwiat ma około 10mm i jest w kolorze białym. Od września na jarzębinie możemy obserwować kuliste, pozorne owoce. Są to jagody w kolorze od pomarańczowego do szkarłatnego, wewnątrz owoców są brązowe nasiona. Owoce jarzębiny możemy wykorzystać nie tylko, jako ozdobę, ale są one jadalne. Można z nich przygotować dżemy, soki, nalewki. Mają również działanie lecznicze.

Uprawa i pielęgnacja

Nie jest to roślina wymagająca. Jarząb pospolity najlepiej sadzić w miejscu słonecznym lub półcienistym. Im więcej słońca tym więcej kwiatów i owoców. Poradzi sobie praktycznie w każdym podłożu, nawet na glebie piaszczystej. Idealnie, jeśli zapewnimy mu lekko wilgotne środowisko i odczyn od obojętnego do kwaśnego. Zaleca się go sadzić na wiosnę zaraz po ostatnich przymrozkach. Ciekawym faktem jest jego samodzielne nawożenie. Wystarczą mu liście, które zrzuca, po rozłożeniu jest to wystarczający nawóz do prawidłowego wzrostu rośliny. Jednak wtedy należy pamiętać, aby liści spod drzewa nie wygrabywać. Bardzo dobrze znosi cięcie, zatem nie bójmy się tego zabiegu. Najlepiej przycinać go na wiosnę, usuwając wszystkie stare, uszkodzone pędy, ale również dokonać cięcia formującego koronę. Pamiętaj, aby ścinać pędy tuż nad rozgałęzieniem. Regularne cięcie pozwoli na lepsze krzewienie się drzewa. 

Zastosowanie

Jarząb pospolity to gatunek drzewa, który idealnie sprawdzi się w ogrodach o charakterze wiejskim jak i bardziej nowoczesnym. Jego piękne kwiaty, owoce i przebarwiające się liście powodują, że lepiej sadzić go w miejscu widocznym, reprezentacyjnym, często odwiedzanym przez człowieka. Jest to roślina miododajna a liście dość długo utrzymują się na drzewie. Owoce bardzo często stają się pokarmem dla ptaków, którym w miejskiej dżungli jest bardzo ciężko. Jarząb bardzo często wybierany jest do nasadzeń w parkach, alejkach przy blokach czy w ogrodach. 

Owoce są surowcem zielarskim. Wynika to przede wszystkim z faktu, że są bogate w witaminy: C,E,P,K,B, cukier, sorbozę, pektyny, garbniki. Okazuje się, że jarzębina zawierają dwa razy więcej karotenu niż marchew! Ma działanie moczopędne, pozytywnie wpływa na pracę układu pokarmowego. Owoce jarzębu polepszają odporność, zmniejszają przewlekłe biegunki, bywają pomocne w schorzeniach związanych z wątrobą i woreczkiem żółciowym. 

Owoce jarzębiny należy zbierać, gdy są całkowicie dojrzałe pod koniec lata lub początkiem jesieni, jeszcze przed przymrozkami. Najlepiej suszyć je w temp 40stopni, dzięki temu możemy je przechować na całą zimę. 

Napar z owoców jarzębiny

Około 1 łyżeczkę owoców jarzębiny zalewamy szklanką wrzącej wody i zostawiamy pod przykryciem na 10 min. Po tym czasie napar przecedzamy i jest gotowy do picia. Maksymalna dawka dzienna to 3g owoców, czyli łyżeczka. Będzie pomocny w problemach żołądkowych. Można go stosować również zewnętrznie do przemywania skóry. Przyniesie ulgę w obrzękach, przebarwieniach czy na wory pod oczami.

 Pamiętaj, że surowe owoce jarzębiny są niejadalne. Nie dość, że mają gorzki smak to zawierają trującą substancję, jaką jest kwas parasorbowy. Można je spożywać po przemrożeniu, gotowaniu, blanszowaniu, wtedy tracą gorzki smak jak i trujące związki. 

Dżem z jarzębiny

Około 1 kg owoców jarzębiny myjemy i umieszczamy w garnku, do którego nalewamy wody, tak, aby owoce znalazły się pod powierzchnią. Następnie podgrzewamy wszystko na małym ogniu do momentu wrzenia. Odlewamy nadmiar wody i owoce znów zalewamy wodą (wrzątkiem). Podgrzewamy przez 15 min i dosypujemy 500 g cukru białego, znów podgrzewamy przez 15 min. Po tym czasie dżem jest gotowy. Należy przełożyć go do czystych, suchych szklanych słoików, które zakręcamy i ustawiamy dnem do góry. Najlepiej słoiki przykryć kocem, aby wolniej stygły. Po otwarciu słoika dżem należy trzymać w lodówce. Dżem idealnie sprawdzi się do mięs, wędlin, burgerów czy podkręci domowe kanapki. 

Autorka: Martyna Cieślińska

Słowa kluczowe: jarzębina pospolita uprawa i pielęgnacja, czy jarzębina jest jadalna?, jarząb pospolity właściwości, dżem z jarzębiny, 

Literatura

1.     Rośliny polskie, W. Szafer, S. Kulczyński, 1953

2.     Mała księga ziół, A, Mazerant, 1990

3.     Tabela składu i wartości odżywczej żywności, H. Kunachowicz, B. Przgoda, I. Nadolna, K. Iwanow, wyd. II zmienione, 2017

4.     Lecznicza moc drzew, M. Mencagali, M. Nieri, 2023

5.     Rośliny ozdobne z liśc praktyczny poradnik, praca zbiorowa, 2023

6.     Oficjalna strona Internetowa – www.atlas.roslin.pl

7.     Ozdobne z natury- jarząb pospolity, P. Babelewski, Szkółkarstwo, nr: 5, 2017

8.     Jarząb pospolity, T. Lewkowi-Mosiej, Las Polski, nr: 15-16, 1997

9.     Jarząb pospolity, J. Zieliński, Działkowiec, nr: 1, 1994

10.  Jarząb pospolity, jesienią strojny w czerwone korale, M. Falencka-Jabłońska, Aura, nr: 11, 2020

11.  Słodki jarząb, J. Szmit, B. Szmit, Kwitnik, nr: 10, 2011

Obraz Manfred Richter z Pixabay