"Można byłoby się spodziewać, że jako stołeczny ośrodek wczesnośredniowiecznego Śląska i jeden z ważniejszych grodów w formującej się strukturze państwa Piastów, jest doskonale zbadany. Mimo to ciągle nie mamy pewności, kto i kiedy założył gród na Ostrowie Tumskim" - powiedziała PAP dr Aleksandra Pankiewicz w Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Dzięki środkom uzyskanym z Narodowego Centrum Nauki badaczka będzie się starała przeanalizować liczne sprawozdania z wykopalisk i dokonać ich interpretacji. W ocenie Pankiewicz właśnie tego zabrakło w większości dotychczasowych publikacji na temat początków grodu na wrocławskim Ostrowie Tumskim - skupiano się jedynie na opisie odkrytych zabytków i reliktów zabudowy.

"Nawet bardziej ogólne artykuły, gdzie co prawda podejmowano temat nieco szerzej, przynosiły więcej pytań niż odpowiedzi" - uważa badaczka.

Według niej nadal niewyjaśniona pozostaje kwestia tego, kto wzniósł gród - wiadomo, że wydarzyło się to w połowie X w., ale kolejne wykopaliska zmieniają wizję jego rozwoju na terenie wyspy. W środowisku naukowym dyskutuje się trzy koncepcje.

Według pierwszej byli to Czesi - budowę grodu mieli zlecić Przemyślidzi lub inni władcy z kraju naszych południowych sąsiadów. Obszar dzisiejszego Wrocławia miał po prostu znajdować się w strefie politycznych wpływów Czechów. Potwierdzeniem tej koncepcji miały być odkryte w latach 90. ubiegłego wieku relikty domniemanego kościoła powstałego jeszcze przed chrystianizacją Polski w 966 r. - Czesi przyjęli chrzest przed Piastami. Jednak zadaniem Pankiewicz tezę tę trudno obronić - relikty tej świątyni zachowały się bardzo kiepsko, a autorzy odkrycia, jak podkreśla badaczka, nigdy nie opublikowali materiałów, na których oparli jego datowanie.

Inni naukowcy uważają, że to Piastowie wznieśli pierwszy wrocławski gród. "Faktycznie, w najgłębszych i najstarszych warstwach Ostrowa Tumskiego znacznie więcej znalezisk świadczy o kontaktach jego mieszkańców nie z Czechami, ale z terenem państwa Piastów" - mówi Pankiewicz. Wylicza różne kategorie zabytków: przedmioty elitarne, jak również fragmenty typowych naczyń ceramicznych. Na obecność Piastów może wskazywać też forma budowy fortyfikacji - wały wzniesiono stosując konstrukcję hakową typową dla najważniejszych ośrodków wielkopolskich, choć występującą nie tylko na tym terenie. Polegała ona na umieszczeniu na wale - po stronie wewnętrznej i zewnętrznej - belek z wymodelowanymi naturalnymi hakami. W ten sposób fortyfikacje były mocno spięte i silniejsze niż podobne konstrukcje drewniano-ziemne. "Konstrukcja hakowa była zupełnie obca w tym czasie w Czechach" - podkreśla badaczka.

Pankiewicz przyznaje jednak, że koncepcja "piastowska" ma też swoje wady. Gród miał powstać około połowy X w. "Tyle, że wtedy Piastowie jeszcze ciągle budowali struktury przyszłego państwa na terenie Wielkopolski - i nie zapuszczali się raczej na Śląsk - ich ekspansja rozpoczęła się dopiero po połowie X w." - uważa.

Dlatego archeolog nie wyklucza trzeciej koncepcji - gród na Ostrowie Tumskim wzniosła lokalna ludność „plemienna” niezwiązana z żadną z tych sił politycznych. Jeśli taka jest prawda, nie był to z pewnością ważny ośrodek władzy - sugeruje archeolog. Do schyłku X w. gród na Ostrowie był niewielki - jego średnica wynosiła do 40 m.

"Od wielu lat przedmiotem sporu są interpretacje dotyczące gospodarczego funkcjonowania grodu. Według starszych teorii skupiały one różnego rodzaju wytwórczość rzemieślniczą, w myśl nowszych koncepcji na grodach nie było jednak miejsca na tego typu działalność" - mówi.

Aby wyjaśnić wskazane problemy, Pankiewicz zastosuje szereg nowoczesnych metod do analizy zabytków. W toku wielu dekad wykopalisk wydobyto ich już tak dużo, że do poznania najstarszych dziejów Ostrowa Tumskiego priorytetem w tym momencie wcale nie muszą być wykopaliska, tylko szczegółowa analiza zabytków, a następnie publikacja syntezy - uważa archeolog. Ta ma ukazać się do 2020 r. - zapowiada.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl,