4 lutego obchodzimy Światowy Dzień Walki z Rakiem. Jedną z najskuteczniejszych metod tej walki jest efektywna diagnostyka. Wśród badań profilaktycznych prym wiedzie mammografia, pomagająca wykryć zmiany nowotworowe w piersi nawet w bardzo wczesnym stadium. W ostatnim czasie przeprowadzono audyt Programu Profilaktyki Raka Piersi w centrach diagnostycznych i mammobusach. O komentarz w tej sprawie poprosiliśmy Annę Siondalską, Dyrektor Regionu Mammografia w LUX MED Diagnostyka.

Anna Siondalska, Dyrektor Regionu Mammografia, LUX MED Diagnostyka:

Badania mammograficzne to jedno z najbardziej kontrolowanych, przez NFZ i inne państwowe instytucje, świadczeń opieki zdrowotnej w Polsce.  Każdy realizator Programu Profilaktyki Raka Piersi jest zobowiązany do przejścia audytu klinicznego zdjęć mammograficznych, przeprowadzanego raz na dwa lata przez Centralny Ośrodek Koordynujący powołany przez Ministerstwo Zdrowia oraz audytu technicznego  prowadzonego przez fizyków medycznych, polegającego na pomiarze parametrów pracy aparatów. Wszystkie placówki o tym wiedzą, znają też zakres tej kontroli. Ocenie podlega sprzęt, który musi być odpowiedniej jakości, a na audyt kliniczny należy przesłać  dwa komplety poprawnie wykonanych badań – łącznie 8 zdjęć.  Ważne jest także poświadczenie doświadczenia osób wykonujących i opisujących badanie. W części firm badania opisują tylko lekarze radiolodzy , którzy mają doświadczenie nie mniejsze niż 5000 opisów mammografii w Programie Profilaktyki Raka Piersi rocznie.

Są pewne kryteria dotyczące sposobu kontroli jakości nadesłanych zdjęć oraz kryteria typu   zdjęć  – jeden komplet powinien obrazować piersi o budowie gruczołowej a drugi komplet dotyczy zdjęć piersi o budowie gruczołowo-tłuszczowej. Jest to wyzwanie dla mniejszych ośrodków, gdyż u kobiet między 50 a 69 rokiem życia, czyli objętych programem profilaktycznym, piersi o budowie gruczołowej  występują rzadko. W LUX MED Diagnostyka wykonujemy ok.  180 tys. badań rocznie, więc nam o wiele łatwiej znaleźć takie przypadki niż placówce, która wykonuje kilkaset mammografii w roku. 

Zakup mammografu najwyżej jakości to dopiero połowa sukcesu – mammografia to trudne badanie, wymaga dużych umiejętności, zarówno technika wykonującego zdjęcie, jak i lekarza radiologa, który później je opisuje. Dobry  skyrning to  doświadczony lekarz i technik elektroradiologii oraz porównywanie badań z poprzednimi zdjęciami czyli ocena zmian w czasie. Placówki, które wykonują dużo badań, zatrudniają ekspertów specjalizujących się właśnie w opisie mammografii – nasi lekarze rocznie opisują nawet 400 tys. zdjęć rocznie. W mniejszych ośrodkach trudniej o tak doświadczonych specjalistów.

Wielkim problemem jest dotarcie do pań z edukacją dotyczącą raka piersi i przekonanie ich do wykonania badań profilaktycznych. Aby ułatwić paniom decyzję o wykonaniu badania Świadczeniodawcy starają się tak zorganizować badania, aby zwiększyć ich dostępność. Rozwiązaniem są mammobusy – LUX MED Diagnostyka jako największy w Polsce realizator Programu ma kilkanaście takich pojazdów, które docierają do wszystkich gmin. Niestety bywa, że zderzamy się z mylnym przekonaniem pacjentek, że badanie w mammobusie jest w jakiś sposób gorsze od wykonanego w placówce stacjonarnej. A to nieprawda! Wymagania techniczne, wyposażenie i kontrole są identyczne dla wszystkich pracowni. Mammobusy natomiast mogą  być wygodniejsze dla pacjentek – szukając lokalizacji dla naszych mobilnych pracowni, wybieramy miejsca powszechnie dostępne, np. parkingi przy supermarketach, gdzie panie mogą wygodnie zaparkować swój samochód i udać się na badanie. Widzimy też duże zainteresowanie spontanicznymi wizytami, a przypomnę, że jeśli pacjentce przysługuje badanie, to jak najbardziej może wejść do mammobusu „z ulicy”, bez wcześniejszego umawiania się i   skorzystać z badania o godzinie umówionej z personelem mammobusu. Co może wydać się zaskakujące, mammobusy cieszą się bardzo dużą popularnością wśród mieszkanek dużych miast, które mają przecież dostęp do wielu placówek stacjonarnych. Myślę, że wynika to z wygody i dostępności mobilnych pracowni bliżej miejsca zamieszkania, a także z przekonania, że w mammobusie badanie przebiegnie po prostu sprawniej. W mniejszych miejscowościach mammobusy są wręcz koniecznością, jeśli chcemy, by programy profilaktyczne były dla wszystkich w jednakowym stopniu dostępne. 

Przypomnijmy: programem profilaktyki raka piersi objęte są wszystkie Polki między 50. a 69. rokiem życia. Powinny robić mammografię raz na dwa lata. Niestety objęcie populacji badaniami w naszym kraju jest na poziomie niecałych 35%, przy czym w dużych miastach często  jest niższe niż w małych miejscowościach. Dla porównania średnia europejska to  ok. 70%, a w  Skandynawii nawet 80%. Bardzo niepokoi nas zaniechanie aktywności w postaci wysyłki listownych zaproszeń na badanie przez Wojewódzkie Ośrodki Koordynujące. Pierwszorazowe zaproszenie na badanie stosowane jest w całej Europie i wprowadza kobiety w system regularnych badań. Przypomnijmy, że odpowiednio wcześnie zdiagnozowany nowotwór gruczołu piersiowego jest wyleczalny w ponad 95%. Zdjęcie wykonane dobrym sprzętem pozwoli doświadczonemu lekarzowi znaleźć guz wielkości nawet główki od szpilki. 

My oczywiście prowadzimy działania przypominające naszym pacjentkom o zbliżającym się badaniu – dzwonimy, wysyłamy SMS. Jestem jednak zdania, że pospieszono się ze skasowaniem tradycyjnej korespondencji, jako przestarzałej. Listy z zaproszeniem na badanie były skuteczne, widzieliśmy to w swoich statystykach, a potwierdzeniem tej tezy  jest stały spadek objęcia populacji od momentu zaprzestania wysyłki zaproszeń i zablokowania świadczeniodawcom dostępu  do danych osobowych osób uprawnionych do badań z ponad 43% w roku 2015 do  niespełna 35% w roku 2021.

Pamiętajmy, że leczenie onkologiczne to nie tylko usunięcie objętych nowotworem tkanek, to również rehabilitacja pacjentki, nierzadko również konieczność terapii psychologicznej lub psychiatrycznej jej samej i członków rodziny, wypłacanie rent itp. Koszty badań są dużo niższe, niż koszty leczenia. Wykryty wcześnie nowotwór jest łatwiejszy w leczeniu, pacjentka szybciej wraca do zdrowia i najczęściej może także wrócić do pracy. 

Zapewne część pań zastanawia się, gdzie wybrać się na badanie mammograficzne. Na stronach internetowych NFZ jest lista placówek realizujących  Program Profilaktyki Raka Piersi, jest też harmonogram pracy mammobusów. W wykazie są placówki, które pozytywnie przeszły audyt i świadczą usługi na akceptowalnym poziomie. Dla pacjentek istotna powinna być również jakość obsługi – czy przy rejestracji zostały poproszone o przyniesienie poprzednich zdjęć (ponieważ należy porównać aktualne badania z poprzednim), czy w razie  skierowania na pogłębioną diagnostykę uzyskała pomoc w dotarciu do odpowiedniej placówki. LUX MED  nie tylko kieruje i często pomaga w umówieniu  ale także regularnie monitoruje, czy pacjentka na takie dodatkowe badania się zgłosiła. 

Przypomnijmy, że na badanie nie jest potrzebne skierowanie – ani od ginekologa, ani od lekarza POZ. By dowiedzieć się, czy pacjentce przysługuje bezpłatna mammografia, wystarczy zadzwonić do którejkolwiek placówki, która realizuje Program i podać numer PESEL – pracownik wówczas sprawdzi w centralnej ewidencji  NFZ (system SIMP) czy pani kwalifikuje się na badanie. Firmy specjalizujące się w realizacji Programu Profilaktyki Raka Piersi maja swoje call center mammograficzne, gdzie łatwo się dodzwonić, sprawdzić uprawnienia i zapisać się na badanie.